Soru: Bu şiiri anlam ve biçim bakımından değerlendir:
“bavulun icadı
şu tarihten önce eriyen buzul göğün yaşında
bay kuşları varmış kanatsız uçarmış günleyin
elmalar düştü ağacının yerçekimi kovulurmuş
cennet denilebilen kof bir ordunun menzilinden
papirüs örtünmüş hayaları emeğin, çok da güzelmiş
adı konulmaz denizin suyunu içilebilir kılan tuz
ve anırmaktan başka ikinci işi olmayan bayeşek
ölümü elaltından yaşamaya benzetebilirsiniz
evet”
Bu şiiri anlam ve biçim bakımından değerlendirirken öncelikle dikkat çeken iki unsur vardır: dilin yapısal özellikleri (biçim) ve şiirin ortaya koyduğu düşünsel içerik (anlam).
### Biçimsel Değerlendirme:
- **Serbest Şiir:** Şiir, serbest ölçü ve kafiye sistemi kullanılarak yazılmış. Şair, geleneksel uyak düzenini veya belli bir ölçüyü takip etmeden özgür bir dil kullanmış. Bu durum, modern şiirin getirdiği bir rahatlık olarak görülebilir.
- **Metaforlar ve İmgeler:** Şiirde çok sayıda metafor ve soyut imgeler dikkat çekiyor. “Eriyen buzul göğü,” “kanatsız uçan kuşlar,” “papirüs örtünmüş hayalar” gibi dizeler, somut imgelerin ötesinde okuyucuyu hayal gücünü zorlamaya davet eden bir yapıya sahip.
- **Anlatı Yapısı:** Düz bir anlatım veya belirli bir olay örgüsü yok. Şiir, parçalı ve birbirinden bağımsız gibi görünen imgeler ve düşüncelerle ilerliyor. Bu durum, postmodern şiirde sıkça rastlanan bir teknik olan “fragmanter” bir yapıya işaret ediyor.
### Anlam Bakımından Değerlendirme:
- **Zaman ve Mekan Kurgusu:** “Eriyen buzul göğü,” “yerçekimi kovulurmuş” gibi ifadeler, zamanın ve mekânın sıradan sınırlarının dışında bir dünyanın varlığına işaret ediyor. Bu dünyada doğa yasaları dahi yeniden yorumlanmış ya da geçersiz kılınmış.
- **İnsanın ve Emeğin Durumu:** “Papirüs örtünmüş hayalar” ifadesi, insan emeğinin gizlenmiş ya da örtbas edilmiş yanlarına bir gönderme olabilir. Aynı zamanda emeğin, geçmiş uygarlıklarla (örneğin, eski Mısır ve papirüsle) ilişkilendirilmesi, zamanla emeğin kutsal ya da değerli bir şey olarak algılanmasına da bir eleştiri olarak yorumlanabilir.
- **Modern Hayat Eleştirisi:** “Bayeşek” ifadesi, sıradan ve anlamsız yaşamı simgeliyor olabilir. Bu varlık sadece anırıyor ve bunun dışında bir işlevi yok. Şair, burada modern insanın hayatının anlamsızlığına, sistemin bireyleri nasıl işlevsizleştirdiğine bir eleştiri getiriyor olabilir. “Ölümü elaltından yaşamaya benzetebilirsiniz” ifadesi de yaşamın ve ölümün birbirine yakınlaştığı, belirsizleştiği bir durumu ifade eder.
Sonuç:
Şiir, biçim olarak serbest ve imgelerle dolu bir yapıya sahip. Anlam bakımından ise zaman, mekân ve insan varlığı üzerine derin ve eleştirel bir düşünme pratiğine davet ediyor. Modern insanın karmaşık, soyutlanmış ve işlevsizleşmiş hayatına yönelik bir eleştiri, şiirin ana teması olabilir.
Şiirin anlamı üzerinde daha derin bir analiz yapalım ve farklı imgelerin sembolik yönlerine odaklanalım:
### Bavulun İcadı:
Başlık, şiirin temasını çerçeveleyen önemli bir ipucu sunuyor. **Bavul** taşıyıcı bir araçtır; içinde biriktirdiklerimizi, geçmişimizi, anılarımızı, kimliğimizi ve yüklerimizi taşırız. “Bavulun icadı” ifadesi, modern insanın yaşadığı bir dönüşümü simgeliyor olabilir. Bavulun icadı, modernitenin ya da göçebe yaşamın, belki de aidiyet sorunlarının doğuşuna işaret ediyor olabilir. Bavul burada hem fiziki hem de soyut anlamda “taşıma” eylemini simgelerken, insanın kendisiyle ve dünyayla olan ilişkisini sorguluyor.
### "Şu tarihten önce eriyen buzul göğün yaşında bay kuşları varmış kanatsız uçarmış günleyin":
Bu dizelerde bir zaman kayması var; "şu tarihten önce" ifadesi, insanlık tarihinden önceki zamanlara, mitolojik ya da hayali bir geçmişe gönderme yapıyor olabilir. **Buzul göğü** erimekte olan, değişen, bozulmaya başlayan bir doğayı simgeliyor. **Bay kuşları**, kuşların normalde özgürlüğü ve yükselmeyi temsil etmesine rağmen, burada **kanatsız uçmaları** bir paradoks yaratıyor. Kanatların olmaması, hareketin ve özgürlüğün sınırlanmasını ifade ediyor olabilir. Belki de bu imgelerle insanın doğa ile olan bağının zayıfladığını ve özgürlüğünü kaybettiği bir dünya anlatılıyor.
### "Elmalar düştü ağacının yerçekimi kovulurmuş cennet denilebilen kof bir ordunun menzilinden":
Elma, özellikle **cennet** ve **insanın düşüşü** ile ilgili mitolojik ve dinsel bir semboldür. Elmanın düşmesi, insanın bilgiye ve günaha ulaşmasını, yerçekiminin kovulması ise doğal yasaların alt üst edilmesini ifade ediyor olabilir. **Cennet**, burada "kof bir ordunun menzilinde" olarak tasvir ediliyor; yani cennet dediğimiz yer bile artık boş, anlamsız, belki de sadece bir yanılsama haline gelmiş. Cennetin, savaşın ve orduların kontrol ettiği bir yer olması, huzurun ve kutsallığın bozulmasını simgeliyor olabilir.
### "Papirüs örtünmüş hayaları emeğin, çok da güzelmiş":
**Papirüs**, antik uygarlıklarda yazının temeli olarak kullanılan bir bitkidir. Burada, emeğin hayalarını (yani yaratıcı ya da üretken yönlerini) örtmek için kullanılması, emeğin tarih boyunca gizlendiğini veya bastırıldığını ifade edebilir. Aynı zamanda, eski medeniyetlerle emeğin gizli bir bağlantısı olduğu imajı da veriyor. **“Çok da güzelmiş”** ifadesi, bu bastırılmış emeğin güzelliğini ve değerini ironik bir şekilde kabul ediyor.
### "Adı konulmaz denizin suyunu içilebilir kılan tuz":
**Adı konulmaz deniz**, insanın anlamlandıramadığı ya da tanımlayamadığı büyük bir gerçekliği simgeliyor olabilir. Bu denizin suyunu içilebilir kılan şeyin **tuz** olması ise yine bir paradoks. Tuz normalde suyu içilmez hale getirir, ancak burada tuzun suyu içilebilir kıldığı söyleniyor. Bu zıtlık, yaşamın içinde yer alan çelişkileri ve zıtlıkları işaret ediyor. Bu deniz belki de insanın bilinçaltını, hayatın derin anlamlarını ya da varoluşun zorluklarını simgeliyor olabilir.
### "Anırmaktan başka ikinci işi olmayan bayeşek ölümü elaltından yaşamaya benzetebilirsiniz evet":
**Bayeşek** (yani eşek), sabit, monoton, işlevsiz bir varlık olarak betimlenmiş. Anırmak dışında hiçbir şey yapmıyor, bu da onun hayatının anlamsızlığına işaret ediyor. **Ölümü elaltından yaşamaya benzetmek**, hayatın ve ölümün birbirine karıştığı, yaşamın ölümden farksız hale geldiği bir durumu simgeliyor. Şair, modern yaşamın bu anlamsızlık ve işlevsizlik döngüsünü, bireyin varoluşsal sıkışmışlığını ele alıyor olabilir.
### Genel Anlam:
Şiir, modern dünyaya, insanın bu dünyadaki yerini ve anlamını sorgulayan eleştirel bir bakış sunuyor. Bavul, insanın taşıdığı yükleri ve göçebeliği sembolize ederken, insanın doğal dünyadan kopuşunu ve modern hayatın kısır döngülerini, anlamsızlıklarını gözler önüne seriyor. Doğa yasalarının bozulduğu, emeğin gizlendiği, hayatın ölümle özdeşleştiği bu dünya, aynı zamanda modern insanın varoluş krizini simgeliyor.
