Hayatınızdaki Marazi (Toksik) Kişiler, Sizi Sanrıya Zorlayarak İstismar Ediyor Olabilir! Onları İyi Tanıyın!

Bu yazı Evrim Ağacı sitesinden alıtılanmıştır.

Gaslighting (kabaca "sanrıya zorlama" diye çevrilebilir, "geslayting" diye okunur), kendi akıl sağlığınızdan şüphe etmeye ya da bir olay ile ilgili şüphe duymaya yönelik yapılan manipülasyon olarak tanımlanır ve duygusal bir istismar biçimidir.[1] Ayrıca gaslighting, bir kişinin veya grubun hedeflenen bir birey veya gruba marazi (toksik) kişiler tarafınca gizlice şüphe tohumları ekerek kendi hafızalarını, algılarını veya yargılarını sorgulamalarına neden olan, genellikle bunlarda bilişsel uyumsuzlukları ve düşük de dahil olmak üzere diğer değişiklikleri çağrıştıran bir psikolojik manipülasyon biçimi olarak da tanımlanır.[2] Gaslighting, akıl sağlığını sorgulamaya, anksiyete, depresyona ve sinir krizlerine neden olabilir bu yüzden uygulanan kişi için çok zararlıdır.[3] Gaslighting tanımı net görünse de, kötüye kullanımlı ilişkilerde nasıl kullanıldığının gerçekliği karmaşık ve çok yönlü olabilir.

Bu terim, ilk olarak 1938 yılında, İngiliz bir oyun ve roman yazarı olan Patrick Hamilton’un bir oyunundan ortaya çıkmıştır. Bu sergilenen oyunda, kendi anı ve algılarından şüphelenmesine neden olan yanlış bilgiler ile manipüle edilen psikolojik bir taciz türü olarak kabul edilen “gaslighting” işlenmektedir.[4] 1940 yılında ise, İngilizlere ait olan ve Thorold Dickinson’ın yönetmenliğini yaptığı bir psikolojik gerilim filmine uyarlandı. Sonrasında, 1944 yılında, Amerikalılar tarafından George Cukor’ın yönetmenliğini üstlendiği “gaslighting” filmi tekrardan çekildi (bu versiyonun fragmanını aşağıdan izleyebilirsiniz). Kısaca özetleyecek olursak film, çeşitli manipülasyon taktikleri kullanarak eşinin kendisinden ve nihayet gerçeklikten şüphe etmesini sağlayan bir kocayı konu alıyor.[5] 1970 yılında ise psikanaliz literatüründe bu tür davranışları tanımlamak için kullanılmaya başlanmıştır.

Temel olarak gaslighting uygulanma amacı; yaşanmış bir anının ikinci kez düşünmeye neden olarak ya da duyguları küçümseyerek anormal bir tepki verip vermediğini sorgulatarak, hikayeyi tersine çevirerek, dikkat dağıtarak ve suçlu hissettirerek kişinin hatalı olduğunu göstermektir. Bu bakımdan gaslighting, bir nevi sahte anı yerleştirme uygulaması olarak da görülebilir.

Ayrıca gaslighting uygulayan kişinin, zihninden şüphe eden ve kendine güvenini yitiren mağdur üzerindeki gücünü ve kontrolünü arttırarak istismarcıya daha bağımlı hale getirir ve mağdurun ilişkiyi bitirme olasılığını azalttığı için uygulanabilir. Başka bir uygulanma amacı ise; mağdurun izolasyonunu ve savunmasızlığını arttırarak istismarcının yani uygulayan kişinin kontrolünü arttırır bu sayede düşünme, algılarına ve içgüdülerine güvenme yeteneğini kaybettirerek uygulanan kişinin benlik duygusunu yok etmektir.[6]

Gaslighting uygulamasının belli başlı bazı yöntemleri bulunmaktadır: Gaslighting kullanan istismarcı, genellikle bu sanrıya zorlamayı yavaş bir şekilde uygulayarak başlar ve şiddeti zamanlar artırır. Gaslighting uygulanmasının dört temel taktiği bulunmaktadır:[7]

• Vazgeçme: Bu yöntemde, istismarcılar sizi dinlemeyi reddederler ya da anlamadıklarını söylerler.
• Karşı Koyma: Bu yöntemde istismarcı, zorbalık uyguladığı kişinin bir olayı ya da durum ile ilgili anısı sorgulatır.
• Yönlendirme: Bu yöntemde istismarcı, konuyu değiştirerek hedefindeki kişiyi manipüle eder.
• İnkar: Bu taktikte genellikle görülen, bir olayın ya da durumun olduğunu ya da söylendiğini unuttuğunu söylemek ya da inkar ederek yalan söylemektir.

Bunlara ek olarak istismarcı kişi bazı spesifik davranışlar da sergiler: Mağdur kişinin iç kaynaklarını tüketir ve bu sayede kişi kendini doğrulayamaz ve sonunda öz-değer ve dünyayı nasıl yorumladıklarına dair kesinlik duygusundan mahrum kalarak çaresizlik duygusuna kapılır. Gerçek olmayan güvensizlik ve korkular üretmesine neden olarak mağdurun istismarcının ihlallerinden ziyade algılanan kusurlarına odaklanmasına neden olur ve "Çok hassas oluyorsun." ya da "Her zaman bir şeyler hayal ediyorsun." gibi cümleler kurarak, tıpkı tecavüzcülerin veya tecavüzü savunanların yaptığı gibi, mağduru suçlar. Son olarak istismarcı, mağdurun ne yaparsa yapsın başarısız olacağına inandırır ve bu sayede kişi değerlerini kaybeder.[4]

Yorumlar